گذر روزها و روزگارها، مسجد گوهرشاد را مثل هر بنای تاریخی دیگر در معرض آسیب قرار داده است؛ در این میان عملیات مرمت آثار تاریخی هم سخت‌تر و پیچیده‌تر از دیگر بناهاست. مرمت بنایی که بیش از چند قرن تاریخ دارد، مرارت و البته اهمیت فراوانی هم دارد.
مسجد گوهرشاد از جمله اماکن تاریخی آستان حضرت رضا(ع) است که از سال ۹۷۸ تا ۱۳۹۵ شمسی ۲۵ بار تعمیر اساسی و مرمّت شده است.
این بنای باشکوه که یادگار معماری و هنر اسلامی در عهد تیموری است به دستور بانو گوهرشاد آغا، همسر شاهرخ بن تیمور گورکانی و در دوران استانداری پسرش بایسنقر میرزا، در مشهدالرضا(ع) احداث شد.
مسجد جامع گوهرشاد در دوره‌های صفوی، قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی ۲۵ بار مرمت اساسی شده است که چهار بار آن به خاطرزلزله بوده که نخستین‌بار در سال ۹۷۸ شمسی در دوره شاه عباس صفوی صورت گرفت و در سال‌های ۱۰۵۲، ۱۰۶۵ و ۱۲۶۱ شمسی هم تعمیراتی در بنای مسجد انجام شده است.
این بنای تاریخی و باشکوه در یک قرن گذشته تعمیراتی در ایوان مقصوره و دارالسیاده، ایوان شرقی و غربی، کف صحن و شبستان‌ها داشته که مرمت و نگهداری از آن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پروژه‌های کلیدی سازمان عمران و نگهداری حرم مطهر، محسوب می‌شود.
مرمت پوسته کاشی گنبد پس از ۶۰ سال
پوسته کاشی‌کاری گنبد مسجد گوهرشاد حدود ۶۰ سال پیش نوسازی شده بود اما در سال‌های اخیر و در مواجهه با عوامل جوی و آلودگی‌های محیطی دچار عارضه‌های مختلفی از جمله ترک‌خوردگی و جداشدگی‌های متعدد کاشی در بخش‌های میانی و ایجاد لایه‌های سخت جرم و تغییر رنگ شده بود.
در اقدام اخیر، این سازمان، مرمت پوسته کاشی‌کاری گنبد مسجد تاریخی گوهرشاد را آغاز کرد که با تکمیل آن، بر جلوه و زیبایی این مسجد افزوده شد.
این پروژه توسط کارگروه حفاظت و مرمت حرم مطهر رضوی با حضور جمعی از خبرگان مجرب حوزه میراث‌فرهنگی از جمله استاد رجبعلی لباف خانیکی و دکتر محسن طبسی تشکیل و هدایت و راهبری شد.
مرمت ۸۰۰ مترمربع کاشی‌کاری گنبد
باتوجه‌به بروز انفصال لایه کاشی‌کاری از بدنه گنبد در بخش‌هایی از آن، ترمیم و حفظ این بخش از کاشی‌ها و برقراری اتصال بهینه با بدنه گنبد در دستور کار قرار گرفت.
سازمان عمران و نگهداری حرم مطهر رضوی، سال گذشته و در فاز نخست اقدام به مرمت کاشی‌کاری ساقه گنبد و کتیبه معرق آن کرد که قسمت‌های محدودی از کاشی‌ها تعویض و غالب کاشی‌ها نگهداری و تثبیت شد.
عملیات پیچیده اجرای مرمت کاشی‌کاری در سطح تقریبی ۸۰۰ مترمربع در تابستان سال ۱۴۰۲ آغاز شد و در مدت ۹ماه حدود ۴ درصد از کل سطح کاشی‌کاری گنبد در بخش‌هایی که دچار ترک و آسیب‌های اساسی بودند، تعویض و نوسازی و مابقی سطوح کاشی حفاظت، پاک‌سازی و تقویت شد.
گام بعدی اقدامات مرمتی کاشی‌کاری گنبد با آزمایش تزریق ملات برای اتصال بهینه لایه کاشی‌های منفصل به بدنه گنبد آغاز و بعد از آن عملیات پاک‌سازی جرم و آلودگی از سطوح کاشی، صورت گرفت. بخش محدودی از کاشی‌های روی پوسته گنبد که به دلیل تأثیر عوامل جوی به‌مرورزمان فرسوده و لایه لعاب آنها ازدست‌رفته بود، نیاز به تعویض داشت که برای این کار، کاشی‌هایی با همان جنس بدنه و لعاب ساخته و جایگزین شد.
پاک‌سازی لایه‌های رسوب آلودگی و ریزش‌های جوی، به‌اصطلاح شوره‌زدگی که موجب بدنمایی و نازیبایی سطح گنبد شده بود، بخش دیگری از اقدام‌ها بود که عملیات اجرایی آن انجام شد و جلوه درخشان گنبد را بازگرداند.
سرانجام، داربست‌ها و پوشش که نزدیک به ۶ ماه گنبد مسجد گوهرشاد را از دید زائران پنهان کرده بود، در ۲۶ اسفندماه سال ۱۴۰۲ باز و از این نگین فیروزه‌ای ارزشمند حرم مطهر رضوی، رونمایی شد.
نظر شما